یکی از ابزارهای مدرن که برای ارتقای موفقیت عملکرد کارکنان قابل استفاده است، مدل شایستگی نام دارد. این مدل به کارفرمایان در پیدا کردن و مدیریت بهتر کارکنان جهت دستیابی به اهداف شرکت کمک زیادی میکند. در ادامه مطلب با مدل شایستگی و انواع آن بیشتر آشنا خواهیم شد.
تعریف مدل شایستگی
مدل شایستگی یا چارچوب شایستگی، یک ابزار قدرتمند و در عین حال ضروری برای متخصصان منابع انسانی است. این ابزار دانش، رفتار و مهارت‌های مورد نیاز جهت موفقیت در یک نقش و سمت را به خوبی ترسیم میکند. در واقع مدل شایستگی مشخص میکند که موفقیت و عملکرد هر فرد در سازمان باید به چه صورت باشد. همچنین این ابزار به مشخص کردن سطوح مورد انتظار از کارایی و مهارت‌ها می‌پردازد تا کارمندان را در پرورش و رشد شایستگی‌های خود در انجام وظایف یاری کند. مدل‌های شایستگی به منظور ارائه اطلاعات مفید به کارفرمایان و کارکنان طراحی شده‌اند. کاربرد اصلی آنها هم در تربیت افراد متخصص، واحدهای منابع انسانی و کمک به پیدا کردن افراد مناسب برای هر جایگاه شغلی است.
کاربردهای مدل شایستگی در سازمان
با استفاده از مدل‌های شایستگی میتوان چارچوب مناسبی برای شرکت فراهم کرده و از آنها جهت بهبود فعالیت‌های واحد منابع انسانی در چند حوزه استفاده کرد. از جمله:
- طراحی آگهی شغلی: استفاده از مدل شایستگی به عنوان مبنایی در طراحی آگهی شغلی به مدیر منابع انسانی کمک میکند تا تنها افرادی که مناسب شرایط شغلی هستند را پیدا کند.
- مصاحبه‌های شغلی: مصاحبه شغلی بر پایه مدل شایستگی در سنجش مهارت‌ها و سوابق مرتبط متقاضیان بسیار کمک‌کننده است و به تصمیم‌گیری بهتر در استخدام کمک زیادی میکند.
- آموزش حین کار: با مدل شایستگی و در اختیار داشتن فهرست شفافی از دانش، رفتار و مهارت‌ها میتوان یک نقشه راه آسان برای کارکنان جدید طراحی کرد. کارکنان با تمرکز بر شایستگی‌های خاص میتوانند مسیر رشد شغلی خود را بهبود ببخشند.
- ارزیابی عملکردها: مدل‌های شایستگی توقعات و انتظارات را مشخص کرده و به مدیران کمک می‌کنند تا عملکرد کارکنان خود را بهتر مورد ارزیابی و سنجش قرار دهند.
چند مزیت مهم مدل شایستگی
با کمک مدل شایستگی میتوان وضعیت کسب و کار را بهبود بخشیده و از چند مزیت مهم بهره‌مند شد. از مهمترین مزایای مدل شایستگی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- این مدل‌ها به مدیران منابع انسانی کمک می‌کنند تا درک دقیق و شفافی نسبت به توانایی‌ها و مهارت‌های کارکنان خود به دست آورند.
- استفاده از مدل شایستگی به سازمان‌ها در بهبود فرآیند استخدام کمک زیادی میکند. با این مدل‌ها میتوان تنها افرادی را جذب و استخدام کرد که به بهترین شکل با نیازها و اهداف سازمان هماهنگ هستند.
- مدل‌های شایستگی به کارمندان در شناسایی رفتارها و مهارت‌های لازم جهت ایفای نقش خود در سازمان کمک می‌کنند.
- این مدل‌ها جهت شناخت مهارت کارکنان و تنظیم بهترین استراتژی‌ها با توجه به مهارت‌هایشان بسیار کمک‌کننده هستند.
- با مدل‌های شایستگی میتوان مهارت‌ها را به خوبی تجزیه و تحلیل کرده و برای اقدامات بعدی به خوبی برنامه‌ریزی کرد.
- این مدل‌ها سبب مشارکت بهتر کارکنان و افزایش مسئولیت‌پذیری آنها می‌شوند.
- مدل‌های شایستگی با شناسایی مهارت‌ها و عملکردهای لازم جهت کسب موفقیت در سازمان، فرصت‌هایی را برای افزایش مهارت کارکنان ایجاد می‌کنند.
بررسی انواع مدل شایستگی
1. مدل شایستگی سازمانی
کارکنان هر سازمانی به یک سری مهارت‌های پایه نیاز دارند که جزو شایستگی‌های اصلی در نظر گرفته می‌شوند. در این خصوص میتوان به مهارت کار گروهی و مهارت ارتباطی اشاره کرد. با داشتن مدل شایستگی سازمانی میتوان این شایستگی‌های اصلی را شناسایی کرده و مورد توجه قرار داد.
2. مدل شایستگی نقشی
مدل شایستگی نقشی به شایستگی‌هایی اشاره دارد که هر کارمندی برای ایفای درست نقش خود در سازمان به آنها نیاز دارد. شایستگی‌های نقشی اغلب از نوع فنی هستند. برای همین به این مدل، مدل شایستگی فنی نیز گفته می‌شود. برای مثال داشتن مهارت در یک زبان برنامه‌نویسی، نحوه تحلیل داده‌ها و آرشیو و نگهداری سوابق از انواع شایستگی‌های نقشی محسوب می‌شود.
3. مدل شایستگی شغلی
این مدل برخلاف مدل شایستگی قبلی است و شامل تمام مجموعه مهارت‌های لازم مختص به شغل یا وظیفه است. مدل شایستگی شغلی تمام توجه خود را بر روی نیازهای مشخص شده برای هر نقش شغلی می‌گذارد تا کارمند به بهترین شکل ممکن در آن ظاهر شود. شایستگی‌های شغلی در یک واحد سازمانی میتواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد.
4. مدل شایستگی مدیریتی یا رهبری
به عنوان آخرین نوع مدل شایستگی میتوان به مدل شایستگی مدیریتی یا رهبری اشاره کرد که شامل توانایی‌های مربوط به مدیریت افراد، پروژه‌ها یا فرآیندها می‌باشد. مهارت‌هایی همچون مدیریت و توسعه فردی، مربی‌گری، شناخت و به کارگیری اخلاقیات از مهارت‌هایی هستند که هر شخصی در جایگاه مدیریت برای عملکرد مطلوب به آنها نیاز دارد.
طراحی مدل شایستگی در 4 گام
- پژوهش: پیش از هر چیز باید در خصوص مواردی همچون شرح شغلی، اهداف و راهبردهای شرکت و عملکرد کارکنان در گذشته تحقیق و پژوهش کرده و اطلاعاتی را جمع‌آوری کرد.
- طراحی لیست شایستگی‌ها: فهرست شایستگی‌ها میتواند شامل شایستگی‌های اصلی و مخصوص به هر شغلی باشد. این شایستگی‌ها باید منعکس‌کننده ارزش‌ها، اهداف و فرهنگ سازمانی شرکت باشند.
- طراحی چارچوب: مولفه‌های به کار رفته در مدل شایستگی و نحوه ساختاربندی آنها باید بازتابی از نیازهای کسب و کار باشد. این چارچوب میتواند اطلاعات گسترده و شرکت محور همچون اهداف و ارزش‌های سازمان را در بر بگیرد.
- ساخت مدل: مدل شایستگی به صورت کل به جزء یا برعکس قابل طراحی است. در حالت اول، مدل شایستگی به مولفه‌هایش تقسیم می‌شود. اما در حالت دوم در ابتدا مهارت‌های لازم شناسایی و سپس به پروژه‌ها، شغل‌ها و دستاوردهای کسب وکار مرتبط با خود منتهی می‌شوند.
جمع بندی
در این مطلب در خصوص مدل شایستگی صحبت کردیم و با انواع مدل‌های شایستگی آشنا شدیم. در صورتی که درک خوبی نسبت به مدل شایستگی پیدا کنید و نسبت به نحوه طراحی نوع کارآمد آن مطمئن شوید، میتوانید تغییرات مثبتی را در کسب و کار خود ایجاد نمایید. از مدل شایستگی میتوانید برای استخدام افراد شایسته و ارزیابی عملکرد کارکنان استفاده کنید. هر چقدر مدل شایستگی کامل‌تر و جامع‌تر باشد، قادر به پیدا کردن پرسنل بهتری بوده و به موفقیت‌های بیشتری دست پیدا می‌کنید.
