تحول چشمگیری که در سال‌های اخیر، به ویژه پس از همه‌گیری کووید-۱۹، در روش‌های کاری رخ داده، ساختار محیط کار را برای همیشه دگرگون ساخته است. در این میان، مدل کار ترکیبی به عنوان پلی منعطف، دو دنیای متفاوت حضور فیزیکی در دفتر و کار از خانه را به هم متصل می‌کند. این مدل نه تنها مرزهای سازمانی را جابجا کرده، بلکه فرصت‌ها و چالش‌های جدیدی را برای مدیریت منابع انسانی ایجاد کرده است. کار ترکیبی با مزایایی همچون کاهش استرس، صرفه‌جویی در منابع، افزایش بهره‌وری و انعطاف‌پذیری، تعادلی میان کار از راه دور و تعاملات چهره‌به‌چهره در محیط کار فراهم می‌آورد. با این حال، طراحی و پیاده‌سازی موفق این مدل نیازمند درک دقیق از نیازهای سازمان و تیم‌ها است تا بتوان با برنامه‌ریزی هوشمندانه، به اهداف کسب‌وکار دست یافت و رضایت کارکنان را نیز تامین نمود.
مدل کاری Hybrid
مدل کار هیبرید (Hybrid Work Model) به رویکردی اطلاق می‌شود که ترکیبی از کار حضوری در دفتر و کار از راه دور (دورکاری) را در بر می‌گیرد. این مدل به کارکنان این امکان را می‌دهد که بخشی از زمان کاری خود را در دفتر شرکت و بخش دیگر را در منزل یا هر مکان دیگری که ترجیح می‌دهند، سپری کنند. هدف از این مدل، بهره‌مندی از مزایای هر دو روش کاری است: تعاملات اجتماعی و همکاری حضوری در کنار انعطاف‌پذیری و استقلال کار از راه دور.
انواع مدل‌های کار ترکیبی
مدل‌های کار ترکیبی، رویکردهایی نوآورانه در سازماندهی فعالیت‌های کاری هستند که امکان ادغام کار حضوری و دورکاری را فراهم می‌سازند. با این حال، این مدل‌ها یکسان نبوده و در سازمان‌های مختلف، اشکال گوناگونی به خود می‌گیرند.
- مدل انعطاف‌پذیر: به کارکنان اجازه می‌دهد تا بر اساس ترجیحات شخصی و نیازهای پروژه، روزهای حضور در دفتر یا دورکاری را انتخاب کنند. این مدل برای متخصصان مستقل و پروژه‌های مبتنی بر فضای ابری بسیار مناسب است.
- مدل ثابت (تقسیم‌شده): روزهای حضور و دورکاری را از پیش تعیین می‌کند و برنامه‌ریزی جلسات باید با این برنامه زمانی هم‌راستا باشد تا هماهنگی و بهره‌وری حفظ شود.
- مدل چرخشی: تیم‌ها به صورت نوبتی در دفتر حضور پیدا می‌کنند. این روش برای پروژه‌هایی که نیاز به تعامل حضوری دوره‌ای دارند، ایده‌آل است.
- مدل فقط برای جلسات: تمرکز خود را بر دورکاری کامل قرار داده و حضور فیزیکی تنها برای جلسات مهم و فعالیت‌های تیم‌سازی برنامه‌ریزی می‌شود.
- مدل بر اساس نیاز: با تعیین روزهای حضور توسط مدیر پروژه بر اساس نیازهای عملیاتی، ترکیبی از ثبات و انعطاف‌پذیری را ارائه می‌دهد و به سازمان‌ها اجازه می‌دهد تا به طور موثرتری به تغییرات پاسخ دهند.
این تنوع در مدل‌های کار ترکیبی نشان‌دهنده تلاش سازمان‌ها برای یافتن بهترین رویکردی است که با فرهنگ سازمانی، نوع کار و نیازهای کارکنانشان همخوانی داشته باشد.
مزایای کار هیبرید
محیط کاری ترکیبی مزایای متعددی را ارائه می‌دهد که می‌توانند به بهبود رفاه کارکنان و افزایش بهره‌وری سازمانی کمک کنند. این مدل کاری با کاهش انزوای اجتماعی و ارتقای تعادل کار و زندگی، می‌تواند رضایت شغلی کارکنان را افزایش دهد. در حالی که کار از راه دور ممکن است باعث افزایش ساعات کاری و استفاده بیشتر از دستگاه‌ها در خارج از ساعات اداری شود، دسترسی به فضای اداری برای تعاملات اجتماعی و حفظ سلامت روان کارکنان ضروری است.
- افزایش رضایت شغلی و تعادل کار و زندگی: انعطاف‌پذیری بیشتر به کارکنان اجازه می‌دهد تا بهتر بتوانند نیازهای شخصی و حرفه‌ای خود را مدیریت کنند.
- کاهش استرس و آلودگی: با کاهش رفت و آمدهای غیر ضروری، استرس و آلودگی ناشی از ترافیک کاهش یافته و به صرفه‌جویی در زمان و هزینه کمک می‌شود.
- بهبود همکاری و ارتباطات: فراهم کردن امکان استفاده از ابزارهای ارتباطی مناسب و همچنین تعاملات حضوری، می‌تواند همکاری موثرتری را بین اعضای تیم تسهیل کند.
- کاهش هزینه‌های سربار: سازمان‌ها می‌توانند با ارائه گزینه‌های کار ترکیبی یا دورکاری، متراژ مورد نیاز برای فضای اداری را کاهش داده و در هزینه‌ها صرفه‌جویی کنند.
- تقویت تیم‌سازی و تعهد: ایجاد فرصت‌های بیشتر برای تیم‌سازی و تعاملات حضوری، می‌تواند تعهد، حمایت و همکاری بین اعضای تیم را تقویت کند. فضای اداری در این مدل کاری به عنوان یک «فضای فرهنگی» عمل کرده و امکان یادگیری، ارتباط و همکاری را فراهم می‌آورد.
چالش‌های مدل کار ترکیبی
ارائه مدل‌های کاری ترکیبی یا دورکاری، چالش‌های متعددی را برای سازمان‌ها به همراه دارد که نیازمند بازنگری و برنامه‌ریزی دقیق است. یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها، بهینه‌سازی فضای اداری است. با توجه به کاهش چشمگیر تقاضا برای فضاهای اداری جدید و روی آوردن شرکت‌ها به مدل‌های کاری انعطاف‌پذیر، سازمان‌ها باید به دنبال راهکارهایی باشند تا از فضاهای اداری خود به شکل مؤثرتری استفاده کنند. سیستم‌های رزرو میز، همانند آنچه شرکت Dell در دفاتر استرالیایی خود پیاده‌سازی کرده، می‌توانند راهکاری مناسب برای مدیریت فضا و کاهش هزینه‌ها باشند. با این حال، لازم به ذکر است که مدل کار ترکیبی یا دورکاری برای تمامی صنایع و مشاغل مناسب نیست.
اجرای مدل کاری ترکیبی
می‌توان گام‌های کلیدی زیر را برای اجرای موفق این مدل پیشنهاد داد:
- تحلیل و درک نیازهای سازمان و کارکنان: پیش از هر چیز، باید نیازهای سازمان و کارکنان به دقت بررسی و تحلیل شود. این تحلیل شامل تعیین مشاغلی که قابلیت دورکاری دارند، شناسایی نیازهای ارتباطی و همکاری تیم‌ها، و بررسی زیرساخت‌های فنی مورد نیاز است.
- انتخاب مدل کار ترکیبی مناسب: با توجه به نتایج تحلیل، باید مدل کار ترکیبی مناسبی را انتخاب کرد که با فرهنگ سازمانی، نوع کار و نیازهای کارکنان همخوانی داشته باشد.
- بهینه‌سازی فضای اداری: سازمان‌ها باید به دنبال راهکارهایی برای بهینه‌سازی فضای اداری باشند تا از فضاهای موجود به شکل موثرتری استفاده کنند. استفاده از سیستم‌های رزرو میز، اشتراک فضا و ایجاد فضاهای همکاری می‌تواند در این زمینه مفید باشد.
- فراهم کردن زیرساخت‌های فنی مناسب: برای اجرای موفق مدل کار ترکیبی، لازم است زیرساخت‌های فنی مناسبی فراهم شود که امکان ارتباط و همکاری موثر بین کارکنان را فراهم کند. این زیرساخت‌ها شامل ابزارهای ارتباطی، نرم‌افزارهای همکاری و سیستم‌های مدیریت پروژه است.
- ایجاد قوانین و مقررات شفاف: سازمان‌ها باید قوانین و مقررات شفافی را برای مدل کار ترکیبی تدوین کنند تا حقوق و وظایف کارکنان و سازمان به طور واضح مشخص شود.
- آموزش و فرهنگ‌سازی: لازم است کارکنان در مورد مدل کار ترکیبی، مزایا و چالش‌های آن آموزش ببینند و فرهنگ سازمانی به گونه‌ای تغییر کند که از این مدل حمایت کند.
- ارزیابی و بهبود مستمر: سازمان‌ها باید به طور مستمر مدل کار ترکیبی خود را ارزیابی کنند و در صورت نیاز، تغییرات لازم را اعمال کنند.
جمع بندی
ما در این مقاله در بیزینس مستر در مورد مدل کار ترکیبی صحبت کردیم که فرصت‌های بی‌نظیری را برای سازمان‌ها و کارکنان ارائه می‌دهد. با این حال، اجرای موفق این مدل نیازمند برنامه‌ریزی دقیق، درک عمیق از نیازهای سازمان و کارکنان، و فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب است. سازمان‌ها با پیروی از گام‌های کلیدی ذکر شده، می‌توانند از مزایای این مدل بهره‌مند شده و به اهداف کسب‌وکار خود دست یابند.
سوالات
۱. مزیت اصلی مدل کار ترکیبی از منظر رفاه و بهره‌وری چیست؟
ساده‌سازی تعادل کار و زندگی، کاهش استرس و کاهش رفت‌وآمد، که به بهبود رفاه کارکنان و افزایش بهره‌وری سازمانی منجر می‌شود.
۲. تفاوت اصلی بین مدل‌های انعطاف‌پذیر و ثابت در سازماندهی حضور در دفتر چیست؟
مدل انعطاف‌پذیر به کارکنان اجازه انتخاب روزهای حضور یا دورکاری براساس ترجیحات فردی و پروژه می‌دهد، در حالی که مدل ثابت از پیش تعیین‌شده و هم‌راستا با تقویم جلسات است تا هماهنگی و بهره‌وری را حفظ کند.
۳. چه چالش‌هایی در بهینه‌سازی فضای اداری برای کار ترکیبی وجود دارد؟
کاهش تقاضا برای فضای اداری، نیاز به سیستم‌های رزرو میز و مدیریت فضا، و تطبیق فضا با انواع مدل‌ها (کامل دورکاری تا حضور مکمل) که هزینه‌ها و ظرفیت را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
۴. کدام صنایع بیشترین سازگاری با مدل کار ترکیبی را دارند و کدام دسته کمتر مناسب‌اند؟
صنایع فناوری اطلاعات، توسعه کسب‌وکار و مدیریت تولید سازگاری بیشتری دارند، در حالی که خدمات بهداشتی و پشتیبانی مشتری ممکن است با چالش‌های بیشتری روبه‌رو باشند و نیاز به طراحی دقیق‌تر فرآیندها دارند.
