ارزیابی عملکرد فرآیندی است که به منظور تعیین میزان شایستگی کارکنان انجام می‌شود. با ارزیابی عملکرد میتوان شایستگی کارکنان از نظر انجام وظایف و قبول مسئولیت‌ها در سازمان را مورد سنجش قرار داده و کارکنان شایسته سازمان را شناسایی کرد. برای این کار هم روش‌ها و مدل‌های مختلفی وجود دارد. در این مطلب به بررسی روش‌ها و مدل‌های ارزیابی عملکرد کارکنان می‌پردازیم و با اهمیت این کار آشنا می‌شویم.
ارزیابی عملکرد چیست؟
ارزیابی عملکرد یا Performance Evaluation، روشی است که طی آن عملکرد شغلی کارکنان سازمان سنجیده و ارزیابی می‌شود. این روش بخشی از فرآیندهای توسعه شغلی محسوب شده و با بررسی منظم عملکرد کارکنان سازمان همراه است. ارزیابی عملکرد کارکنان نقش مستقیمی در ارائه بازخورد دوره‌ای به کارکنان دارد. کارکنان میتوانند از این طریق نسبت به عملکرد خود آگاهی پیدا کرده و برای رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط مثبت اقدام نمایند.
هدف از ارزیابی عملکرد کارکنان چیست؟
مدیران از روش‌ها و مدل‌های ارزیابی عملکرد کارکنان برای هر چه بهتر شدن عملکرد کارکنان سازمان استفاده می‌کنند. با ارزیابی عملکرد، کارکنان نسبت به وضعیت خود مطلع می‌شوند و از توانایی‌هایشان در راستای تحقق اهداف سازمان استفاده می‌کنند. همین امر میتواند موجب بازدهی بالا در فضای کار شود و شرایط مساعدی را برای کار فراهم نماید. علاوه بر این با ارزیابی عملکرد کارکنان میتوان کارکنانی که عملکرد ضعیفی دارند را شناسایی کرده و علت کم کاری آنها را پیدا کرد. با این کار میتوان موانع موجود را تا حد ممکن برطرف کرده و شرایط خوبی را برای ادامه همکاری ایجاد کرد. بنابراین با ارزیابی عملکرد کارکنان سازمان به افزایش بازدهی کارکنان کمک شده و سازمان بهتر، سریع‌تر و با هزینه کمتری به اهداف خود می‌رسد.
اهمیت ارزیابی عملکرد کارکنان
با ارزیابی عملکرد کارکنان میتوان نسبت به میزان مشارکت کارکنان در دستیابی به اهداف سازمان اطلاع پیدا کرد. این کار از چندین جهت حائز اهمیت است. از جمله:
- مهیا کردن شرایط برای رشد و پیشرفت کارکنان و سازمان: با ارزیابی عملکرد میتوان به کارمندان جهت بهبود رشد شخصی کمک کرده و از این طریق شرایط لازم برای تحقق اهداف سازمان را فراهم کرد.
- انگیزه دادن به کارمندان: با ارزیابی عملکرد کارکنان میتوان نقاط ضعف و قوت آنها را شناسایی کرده و برای رسیدن به هدف در آنها انگیزه ایجاد کرد.
- افزایش درآمد و گردش مالی: این فرآیند نه تنها موجب افزایش بهره‌وری کارکنان می‌شود، بلکه گردش مالی و افزایش درآمد برای سازمان را نیز به همراه دارد.
7 روش و مدل ارزیابی عملکرد کارکنان
حال که با ارزیابی عملکرد کارکنان و اهمیت آن آشنا شدیم، بهتر است به معرفی مدل‌های ارزیابی عملکرد بپردازیم. در این خصوص میتوان به چند روش زیر اشاره کرد:
روش ارزیابی 360 درجه
روش ارزیابی 360 درجه یک روش ارزیابی عملکرد چند بعدی است که در آن کارمندان با استفاده از بازخورد جمع‌آوری شده از سوی مدیران، همتایان، مشتریان و غیره ارزیابی می‌شوند. با این روش میتوان از مهارت‌ها و رفتارهای مطلوب کارکنان در سازمان جهت به انجام به رساندن ماموریت‌ها اطلاع پیدا کرد. همچنین ارزیابی 360 درجه سبب شناسایی ویژگی‌های شخصیتی و توانایی‌های رهبری کارکنان نیز می‌شود.
روش ارزیابی مدیریت بر اساس اهداف
در روش مدیریت بر اساس اهداف، مدیران و کارکنان با اهم اهدافی را شناسایی کرده و برای آن برنامه‌ریزی می‌کنند. در این روش افراد تنها بر روی اهداف مشخص شده تمرکز می‌کنند. بعد از مشخص شدن اهداف، مدیران و کارکنان در فواصل معینی به بررسی پیشرفت صورت گرفته می‌پردازند و در رابطه با آن به بحث و گفتگو می‌نشینند. ویژگی روش ارزیابی مدیریت بر اساس اهداف این است که موفقیت یا عدم موفقیت کارکنان به راحتی قابل تشخیص است و آنها در فرآیند تعیین اهداف با مدیران مشارکت می‌کنند.
روش کانون ارزیابی
یکی دیگر از روش‌ها و مدل‌های ارزیابی عملکرد کارکنان، روش کانون ارزیابی یا مرکز ارزیابی است. این روش به کارمندان کمک میکند تا یک تصویر واضح از نحوه مشاهده دیگران و تاثیر آن بر روی عملکردشان به دست آورند. روش کانون ارزیابی عملکردهای موجود کارکنان را ارزیابی کرده و عملکرد مشاغل آینده آنها را هم پیش‌بینی میکند.
روش ارزیابی مقیاس رتبه‌بندی رفتاری
روش ارزیابی عملکرد با استفاده از رتبه‌بندی رفتاری، از رایج‌ترین روش‌های موجود در این زمینه است. در این روش کارفرمایان مجموعه‌ای از معیارها را تعیین کرده و بر اساس آنها به بررسی و ارزیابی عملکرد کارکنان می‌پردازند. این معیارها میتوانند شامل رفتارها، کارهای انجام شده از سوی کارمندان و یا خصوصیات اخلاقی آنها باشد. در روش مقیاس رتبه‌بندی، هر معیار با یک عدد توصیف می‌شود و برای آن اغلب از یک مقیاس پنج نقطه‌ای استفاده می‌گردد.
ارزیابی روانشناختی
ارزیابی روانشناختی از دیگر روش‌ها و مدل‌های ارزیابی عملکرد کارکنان است که برای تعیین توانایی‌های پنهان کارمندان بسیار موثر و مفید است. در این روش به جای تمرکز بر روی عملکرد گذشته کارمندان بر روی تحلیل عملکرد آینده آنها تمرکز می‌شود. با ارزیابی روانشناختی میتوان مهارت‌های درون فردی، مهارت‌های رهبری، هوش عاطفی، توانایی‌های شناختی، ویژگی‌های شخصیتی و دیگر مهارت‌های مرتبط را شناسایی کرد.
رویداد حادثه بحرانی
این روش عملکرد و رفتار مرتبط با عملکرد کارمند را می‌سنجد. این مدل به مدیران اجازه می‌دهد تا بازخورد جامع‌تری در مورد نحوه رسیدگی کارمند به مشکلات مشتریان ایجاد کنند. روش حادثه بحرانی مدیران را تشویق به تمرکز بر روی رویدادهای خاصی که رفتار فرد مثبت یا منفی است، می‌کنند.
ارزیابی به روش توصیفی
در این روش از فرد ارزیابی‌کننده خواسته می‌شود تا عملکرد کارکنان را توصیف کند. کارایی و موثر بودن این روش به توصیف و تشریح ارزیاب بستگی دارد. با این حال از آنجایی که ارزیاب در این کار صاحب اختیار بوده و استاندارد خاصی برای ارزیابی کارکنان تعیین نمی‌شود، روش چندان آسان و قابل تاملی نمی‌باشد.
جمع بندی
در این مطلب در رابطه با روش‌ها و مدل‌های ارزیابی عملکرد کارکنان صحبت کردیم و با اهمیت ارزیابی عملکرد آشنا شدیم. با ارزیابی عملکرد کارمندان در سازمان میتوان به رشد کارکنان و پیشرفت سازمان کمک کرده و انگیزه بیشتری در کارکنان ایجاد کرد. همچنین این کار سبب تقویت ارتباطات میان کارفرما و کارکنان شده و استرس و تنش کارکنان در محیط کار را کاهش می‌دهد. بنابراین بهترین روش ارزیابی عملکرد را با توجه به سازمان خود انتخاب کنید تا از تمام مزایای آن به خوبی بهره‌مند شوید. در صورت نیاز به مشاوره کسب و کار با شماره های مجموعه ایران بیزینس مستر تماس حاصل فرمایید.
