قابلیت سازمانی ابزاری است که از طریق آن یک سازمان افراد و سایر منابع خود را گرد هم آورده تا به تغییرات در محیط کسب و کار پاسخ دهد و ارزشی را برای مشتریان و ذینفعان ارائه دهد. از این رو توجه به منابع و قابلیت‌های سازمانی بسیار مهم است و باید نسبت به توسعه آنها اهمیت داده شود. در ادامه مطلب با قابلیت سازمانی و اهمیت آن در سازمان آشنا خواهیم شد.
قابلیت سازمانی به چه معناست؟
Organizational capability یا قابلیت سازمانی تعاریف مختلفی دارد. در فرهنگ لغت Webster کلمه capable یا قابل، به ویژگی‌ها یا توانایی‌هایی که برای انجام کاری لازم است معنا شده است. در یکی از مقالات منتشر شده هاروارد در سال 2004 هم قابلیت سازمانی به صورت زیر توصیف شده است:
“مهارت‌ها، توانایی‌ها و تخصص جمعی یک سازمان که نتیجه سرمایه‌گذاری بر نیروی انسانی، آموزش، جبران خدمات، ارتباطات و سایر حوزه‌های منابع انسانی است.” در این مقاله در خصوص قابلیت‌های سازمانی به مواردی نظیر مسئولیت‌پذیری، همکاری، یادگیری، رهبری، ارتباط با مشتری، وحدت استراتژیک، نوآوری و کارایی اشاره شده است.
اهمیت قابلیت سازمانی در کسب و کار
- اطمینان از اینکه با کارمندان برخورد یکسانی می‌شود
- ایجاد یک روش ثابت در اموری که سازمان انجام می‌دهد
- دستیابی به ثبات و یکپارچگی
- تعیین نحوه بهبود و پیشرفت در کارها بر اساس رویه‌ای یکسان
- کمک به مدیران در ارزیابی کارمندان و بهبود سیستم پرداخت و پاداش
- اعمال ارزش‌های سازمان در فعالیت‌های روزمره
نحوه توسعه قابلیت‌های سازمانی
دارایی‌های یک شرکت به دو دسته دارایی‌های مشهود همچون زمین، ساختمان و تجهیزات و دارایی‌های غیر مشهود همچون دانش، اختراعات و سیستم سازمانی تقسیم می‌شود.
هر کسب و کاری باید در کنار توسعه دارایی‌های مشهود، به توسعه دارایی‌های نامشهود نیز توجه کرده و تمام تلاش خود را برای توسعه همزمان هر دو دارایی به کار بگیرد. برای توسعه قابلیت‌های سازمانی فرآیندهای مختلفی نظیر مدیریت دانش، مدیریت ریسک، مدیریت خلاقیت و نوآوری و مدیریت فرآیندهای کسب و کار وجود دارد که به بررسی بیشتر آنها می‌پردازیم.
مدیریت فرآیندهای کسب و کار
مدیریت فرآیند کسب و کار یک رویکرد ساختار یافته جهت ایجاد یا بهبود فرآیندهایی است که سازمان برای انجام کار، خدمت به مشتریان و ایجاد ارزش‌های تجاری از آنها استفاده میکند. این فرآیندها شامل مجموعه اقداماتی هستند که به تحقق اهداف سازمان همچون افزایش سود کمک زیادی میکند.
مدیریت دانش
با توجه به تغییر سریع اطلاعات و دانش در دنیای امروز، سازمان باید قابلیت‌های لازم جهت فعالیت در این شرایط را به دست آورد. مدیریت دانش فرآیندی است که طی آن سازمان اطلاعات و دانش لازم را دریافت کرده و در مواقع لازم مورد بهره‌برداری قرار می‌دهد. این فرآیند برای انجام فعالیت‌هایی همچون شناسایی مسائل و مشکلات موجود، پیدا کردن راه حل و تصمیم‌گیری صحیح ضروری است.
مدیریت خلاقیت و نوآوری
مدیریت خلاقیت و نوآوری هم میتواند به سازمان در توسعه قابلیت سازمانی کمک کند. خلاقیت اغلب به عنوان پایه‌ای برای نوآوری تلقی می‌شود. برای ایجاد نوآوری باید یک ایده خلاق و توانایی تبدیل آن ایده به عمل وجود داشته باشد.
مدیریت ریسک
یکی دیگر از روش‌های موجود جهت توسعه قابلیت سازمانی، مدیریت ریسک است. منظور از مدیریت ریسک فرآیند شناسایی، ارزیابی و کنترل تهدیدات برای سرمایه سازمان است. ریسک‌ها و خطرات سازمانی از منابع مختلفی همچون خطاهای مدیریت استراتژیک، حوادث و بلایای غیر مترقبه ناشی می‌شوند. حال با یک برنامه مدیریت ریسک میتوان طیف کاملی از ریسک‌ها که سازمان با آن مواجه می‌شود را در نظر گرفت.
فرآیند توسعه قابلیت سازمانی
سازمان‌ها منابعی در اختیار دارند که این منابع یک سری رویه در سازمان ایجاد می‌کنند. با این رویه‌ها در سازمان میتوان به قابلیت‌های پایه‌ای دست پیدا کرد.
حال چیزی که برای سازمان حائز اهمیت است این است که این قابلیت‌ها تحت تاثیر محیط رقابتی قرار بگیرند و به یک سری قابلیت محوری تبدیل شوند. از این رو سازمان‌هایی که عنصر محیط رقابتی را حذف می‌کنند، امکان ایجاد قابلیت محوری در سازمان را از بین می‌برند. در نهایت هم سازمان باید تلاش کند تا قابلیت‌های محوری کسب و کار را به یک سری مزیت رقابتی تبدیل کند.
یک نکته حائز اهمیت این است که میان قابلیت‌های آستانه (پایه) و قابلیت‌های محوری باید تمایز قائل شد. قابلیت‌های آستانه، قابلیت‌هایی هستند که سازمان برای رفع الزامات ضروری جهت رقابت در یک بازار مشخص به آنها نیاز دارد. به عبارتی این قابلیت‌ها برای ورود به بازار ضروری هستند. اما نمیتوانند سبب ایجاد مزیت رقابتی شوند.
جمع بندی
قابلیت سازمانی موضوعی است که این روزها کمتر سازمانی به آن توجه میکند. با قابلیت‌های سازمانی میتوان مسیر رشد شغلی و افزایش مهارت‌های کارمندان را مشخص کرده و بر اساس آنها می توان سیستم آموزشی مناسبی را طراحی و پیگیری کرد. در خصوص فرآیندهایی که به توسعه قابلیت‌های سازمانی کمک می‌کنند باید به مدیریت دانش، مدیریت ریسک، مدیریت خلاقیت و نوآوری، مدیریت فرآیندهای کسب و کار و استقرار نظام‌های مدیریت کیفیت همچون ایزو 9001 اشاره کرد. در صورت نیاز به مشاوره در حوزه منابع انسانی و فروش می توانید با شماره های درج شده در سایت ایران بیزینس مستر تماس بگیرید.
