بوم مدل کسب و کار یک ابزار یا تکنیک کاربردی است که به وسیله آن میتوان مدل کسب و کار را شرح داده و بخش‌های مختلف آن را طراحی و تحلیل کرد. این ابزار کاربردهای زیادی دارد و در عملی کردن ایده‌ها، بهبود بخشیدن وضعیت کسب و کار، شناسایی مشتریان و غیره بسیار موثر است. در ادامه مطلب با بوم مدل کسب و کار و اهمیت آن در بیزینس پی خواهیم برد.
بوم مدل کسب و کار چیست؟
همانطور که در ابتدای متن اشاره کردیم بوم مدل کسب و کار (Business Model Canvas|BMC) یک ابزار کاربردی است که به وسیله آن میتوان مدل کسب و کار را شرح داده و بخش‌های مختلف آن را طراحی و تحلیل کرد. همچنین این ابزار امکان تغییر در ساختار کسب و کار و به چالش کشیدن مدل کسب و کار را می‌دهد. بوم مدل کسب و کار برای اجرای موفق مدل کسب و کار، شناخت مشتریان هدف، شناخت منابع درآمد، شناخت محصول و خدمت و جزئیات امور مالی بسیار موثر است.
بوم مدل کسب و کار یا کانواس کسب و کار به صاحب بیزینس توضیح می‌دهد که چگونه قرار است از این کسب و کار درآمدزایی کند. این ابزار شامل 9 بخش مختلف است که هر یک از آنها نشان‌دهنده یکی از عناصر مختلف کسب و کار می‌باشد. این بخش‌ها شامل بخش‌های مشتریان، ارزش پیشنهادی، کانال‌های توزیع، ارتباط با مشتریان، منابع اصلی، فعالیت‌های اصلی، جریان درآمد، شرکای کلیدی و ساختار هزینه‌ها می‌شود.
اهمیت استفاده از کانواس کسب و کار
طراحی کانواس کسب و کار و نمایش آن به شرکا یا مشتریان باعث می‌شود تا نیازی به ارائه توضیحات اضافی نباشد. با نمایش بوم، سرمایه‌گذاران ایده‌های موجود را بهتر بررسی کرده و میزان بازدهی آن را به وضوح مشاهده می‌کنند. با ارائه این طرح و بررسی همه جانبه آن، افراد بیشتری به سرمایه‌گذاری بر روی آن ترغیب می‌شوند. به خصوص اگر BMC با دقت بالایی طراحی و تکمیل شود.
از دیگر دلایل اهمیت بوم مدل کسب و کار باید به تمرکز بیشتر بر روی تمام عناصر محرک اشاره کرد. با این مدل میتوان تمام محرک‌های بیزینس خود را زیر نظر داشته و بر روی افزایش بازدهی آنها تمرکز کرد. از آنجایی هم که کانواس کسب و کار انعطاف‌پذیر و قابل تغییر است، میتوان هر یک از عناصر آن را تغییر داده و میزان تاثیر تغییرات بر روی کل چرخه را بررسی کرد.
مزایای استفاده از بوم مدل کسب و کار
استفاده از بوم مدل کسب و کار با مزایای زیادی همراه است که از مهمترین آنها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- کانواس کسب و کار بر خلاف طرح‌های سنتی یک پیش نمایش سریع از مدل کسب و کار را بدون بیان جزئیات غیر ضروری نشان می‌دهد.
- بوم مدل کسب و کار برای بیزینس‌های کوچک و بزرگ قابل استفاده است و محدودیتی در استفاده از آن وجود ندارد.
- ماهیت بصری بوم مدل کسب و کار باعث می‌شود تا درک و ارجاع به آن خیلی ساده‌تر شود.
- ویرایش و تغییر در بوم مدل کسب و کار نسبت به طرح‌های قدیمی راحت‌تر است. همچنین اشتراک‌گذاری آن با همکاران و سهامداران خیلی راحت صورت می‌گیرد.
- در جلسات کاری و ایده‌پردازی میتوان از BMC به عنوان یک راهنما برای شرح موثر مدل کسب و کار استفاده کرد.
بخش‌های بوم مدل کسب و کار
- بخش مشتریان: جامعه هدف مشتریان بر اساس خواسته‌ها و موارد خاصی مشخص می‌شود. برای افزایش درآمد و میزان فروش باید ویژگی‌های مشتریان احتمالی همچون سن، جنسیت، محل زندگی و غیره را شناخته و آنها را مشخص کرد.
- ارزش پیشنهادی: ارزش پیشنهادی میتواند کمی یا کیفی باشد. در این خصوص میتوان به برندینگ، کاهش هزینه، نوآوری، نحوه عملکرد و در دسترس بودن اشاره کرد. ارزش پیشنهادی باید منحصربفرد باشد تا سبب تفاوت و تمایز با رقبا شود.
- کانال توزیع: منظور از کانال توزیع نحوه ارائه ارزش پیشنهادی به مشتریان است. برای مثال وب سایت یک کانال توزیع است که باید در بوم مدل کسب و کار درج شود. کانال‌ها در افزایش آگاهی مشتری نسبت به محصول یا خدمت بسیار موثر هستند.
- ارتباط با مشتریان: یکی از عوامل موفقیت کسب و کار، ارتباط با مشتریان است که میتواند به اشکال مختلفی همچون سرویس‌های خودکار باشد.
- منابع اصلی: منابع ضروری که در ایجاد ارزش برای مشتری نقش دارند، باید مشخص شوند. این منابع دارایی‌های شرکت هستند که میتوانند منابع انسانی، مالی یا معنوی باشند.
- فعالیت‌های اصلی: اساسی‌ترین فعالیت‌های بیزینس در اجرای ارزش پیشنهادی کسب و کار باید تعیین شود. فعالیت‌های کلیدی باید بر روی تحقق ارزش پیشنهادی، حفظ روابط با مشتری و ایجاد درآمد متمرکز باشند.
- جریان درآمد: از روش‌های مختلف ایجاد درآمد میتوان به فروش دارایی، اجاره/قرض، حق کارگزاری و غیره اشاره کرد که باید در بوم مدل مشخص شود.
- شرکای کلیدی: شرکت‌ها اغلب با شرکای تجاری جهت کاهش ریسک کسب و کار و ارتقای عملکرد خود همکاری می‌کنند. از روش‌های شراکت با دیگر شرکت‌های تجاری میتوان به سرمایه‌گذاری‌های مشترک اشاره کرد.
- ساختار هزینه‌ها: آخرین بخش از بوم مدل کسب و کار به ساختار هزینه‌ها اختصاص دارد. در این بخش هزینه‌های اجراسازی مدل‌های کسب و کار باید مشخص شود.
بوم مدل کسب و کار شرکت آمازون
برای درک بیشتر کانواس کسب و کار و نحوه طراحی آن، به بررسی بوم مدل کسب و کار آمازون می‌پردازیم.
- بخش مشتریان آمازون: مشتریان آمازون به سه دسته خریداران، فروشندگان و توسعه‌دهندگان قابل تقسیم هستند.
- ارزش پیشنهادی آمازون: به گفته موسس آمازون، این شرکت سه ارزش پیشنهادی یعنی قیمت ارزان، ارسال سریع و تنوع بالا در محصولات دارد.
- کانال‌های آمازون: وب سایت آمازون بزرگ‌ترین کانال این کسب و کار است. با این حال کانال‌های دیگری همچون اپلیکیشن و خدمات اشتراکی نیز دارد.
- ارتباط با مشتریان در آمازون: این شرکت بر روی کانال‌های ارتباطی متعددی نظیر تماس تلفنی، چت آنلاین و ایمیل تمرکز دارد.
- فعالیت‌های کلیدی آمازون: تمام فعالیت‌های کلیدی این شرکت بر روی توسعه، نگهداری و گسترش پلتفرم این کمپانی انجام می‌شود.
- منابع کلیدی آمازون: مهمترین منبع کلیدی آمازون، زیرساخت تکنولوژیکی این کسب و کار است که باید خیلی وسیع و امن باشد.
- شرکای کلیدی آمازون: در این خصوص باید به فروشندگاران، بلاگرها، توسعه‌دهندگان، تولیدکنندگان محتوا و شرکت‌های وابسته اشاره کرد.
- ساختار هزینه‌ها در آمازون: ساختار هزینه‌ها در این شرکت شامل هزینه‌های مرکز خدمات مشتریان، توسعه و نگهداری نرم افزار، امنیت اطلاعات و غیره است.
- جریان‌های درآمد آمازون: آمازون از طریق فروش محصولات، سرویس‌های اشتراکی، اعطای مجوز، دریافت کمیسیون و غیره درآمد کسب می‌نماید.
جمع بندی
در این مطلب با بوم مدل کسب و کار و اهمیت آن آشنا شدیم. همانطور که متوجه شدیم بوم مدل کسب و کار یک ابزار مدیریتی است که به توصیف، طراحی، شناسایی و تحلیل کسب و کار کمک می‌نماید. پس از طراحی کانواس کسب و کار میتوان آن را با سازمان، سهامداران و حتی مشتریان به اشتراک گذاشته و از بازخورد آنها استفاده کرد. جهت طراحی مدل بوم کسب و کار خود میتوانید از تیم حرفه‌ای ایران بیزینس مستر کمک بگیرید.
